Trung Quốc và các tập đoàn lớn của nước này, đang 'đầu tư khủng' vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra những đột phá trong công nghệ tiên tiến, nhằm không chỉ biến đổi mới trở thành một phần không thể thiếu đối với tăng trưởng kinh tế mà còn đạt được lợi thế toàn cầu.
Với 3,08 nghìn tỷ nhân dân tệ (420,9 tỷ USD) được phân bổ cho R&D theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, vào năm 2022, mức đầu tư cho R&D của Trung Quốc đã tăng 10,1% so với cùng kỳ năm trước đó và còn nhiều hơn thế nữa trong tương lai, theo China Daily.
Chi tiêu cho R&D của các doanh nghiệp Trung Quốc đạt 2,39 nghìn tỷ nhân dân tệ vào năm 2022, tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái, đóng góp 84% vào tăng trưởng R&D của cả nước, tăng 4,6 điểm phần trăm so với năm trước đó.
Các nhà nghiên cứu đến từ một công ty thiết bị tự động hóa ở Nam Kinh, tỉnh Giang Tô, chuẩn bị cho thí nghiệm phát xạ bức xạ trong phòng thí nghiệm tương thích điện từ hôm 7/7/2023. Ảnh JI CHUNPENG/XINHUA
Đặng Tử Cương, một nhà nghiên cứu của Đại học Giao thông Tây Nam ở Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, có thể coi là hình ảnh thu nhỏ của nỗ lực R&D gần đây của Trung Quốc, vẫn theo China Daily.
Năm năm trước, Đặng muốn phát triển tàu đệm từ ống chân không. Trong giai đoạn đầu thực hiện dự án đầy tham vọng của mình, anh đã đặt mục tiêu chạy đường vòng dài 45 mét và tốc độ tối đa 50 km/h.
Tuy nhiên, một số chuyên gia tỏ ra hoài nghi. Đặng nhớ lại, họ cho biết kết quả cuối cùng của nghiên cứu của anh sẽ là "một món đồ chơi", không phải là một lựa chọn vận chuyển nghiêm túc.
Thái độ như vậy đã làm mất đi sự tự tin của Đặng, nhưng anh không từ bỏ ước mơ của mình. Thay vào đó, anh vẫn kiên trì dù không nhận được nhiều sự ghi nhận cho nỗ lực của mình.
Cuối cùng, sự tập trung bền bỉ của anh đã được đền đáp. Anh giành được Giải thưởng Xplorer do Ma Huateng, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Tencent và người sáng lập Quỹ Tencent, cùng một số nhà khoa học nổi tiếng đồng khởi xướng.
Giải thưởng được ra mắt vào năm 2019 nhằm khuyến khích các nhà khoa học trẻ tài năng tập trung vào nghiên cứu cơ bản và R&D về các công nghệ tiên phong.
Đặng nói: "Điều này thực sự có ý nghĩa rất lớn đối với tôi và nhóm nghiên cứu của chúng tôi vì chúng tôi cảm thấy được trao quyền nhiều hơn, tự tin hơn và có động lực hơn".
Trong 5 năm qua, Đặng và nhóm của anh đã phát triển một vòng thử nghiệm tàu đệm từ tốc độ cao ở Trung Quốc, liên tục cải tiến dự án.
Dự án của họ là nền tảng thử nghiệm phương tiện siêu dẫn nhiệt độ cao đầu tiên trên thế giới có thể chịu được tốc độ lên tới 620 km/h, hứa hẹn một thế hệ công nghệ vận tải mới có thể mang lại lợi ích không chỉ cho Trung Quốc mà cho cả thế giới.
Đây là lĩnh vực mà nhiều quốc gia và khu vực đang phấn đấu để đạt được bước đột phá.
Một du khách trải nghiệm chương trình tích hợp đám mây giữa người lái-xe với đường đi tại gian hàng triển lãm của Tencent trong Smart China Expo 2023 ở Trùng Khánh hôm 4/9/2023. Ảnh WANG QUANCHAO/XINHUA
Theo NBS, Trung Quốc sẽ tăng ngân sách R&D lên hơn 7% hàng năm trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-25).
Công ty tư vấn McKinsey & Co cho biết trong một báo cáo rằng mục tiêu tăng trưởng như vậy sẽ khiến Trung Quốc trở thành nước chi tiêu lớn nhất thế giới cho R&D.
NBS cho biết chi tiêu R&D của Trung Quốc chiếm 2,54% GDP năm ngoái, cao hơn 0,11 điểm phần trăm so với năm trước.
Mặc dù con số này gần với mức trung bình 2,67% của Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển các nền kinh tế, nhưng nó đã đưa Trung Quốc lên vị trí thứ 13 trên toàn cầu, kém xa một số nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, quốc gia hiện đang đứng đầu bảng xếp hạng.
Liu Qiao, Hiệu trưởng Trường Quản lý Quang Hoa thuộc Đại học Bắc Kinh, cho biết: "Mặc dù mức đầu tư cho R&D của Trung Quốc không ngừng tăng lên, nhưng đầu tư của nước này vào nghiên cứu cơ bản vẫn không đủ, điều này trực tiếp dẫn đến việc thiếu đổi mới tương đối trong các công nghệ hỗ trợ và nghiên cứu khoa học cơ bản, phức tạp".
Ông Liu cho biết chỉ số vị thế của Trung Quốc trong chuỗi giá trị toàn cầu (GVC) năm 2018 là 0,01 trong khi của Hoa Kỳ là 0,29. Điều này có nghĩa là Mỹ tiếp tục ở vị trí thượng nguồn tuyệt đối của GVC và có quyền kiểm soát mạnh mẽ đối với các công nghệ cốt lõi và nguyên liệu thô.
Điều này mang lại cho Hoa Kỳ sức mạnh để tạo ra những hạn chế đối với các quốc gia và nền kinh tế khác ở hạ lưu GVC.
"Để thay đổi tình trạng này, Trung Quốc phải tăng cường đầu tư vào R&D cơ bản và thúc đẩy các ngành công nghiệp Trung Quốc tiến lên thượng nguồn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Chỉ khi đạt được những đột phá trong nghiên cứu cơ bản, chúng ta mới có thể thực sự phá vỡ sự kìm kẹp của các nước phát triển đối với các công nghệ chủ chốt", ông Liu nói.
Wu Hequan, một học giả tại Học viện Kỹ thuật Trung Quốc, cho biết R&D cơ bản có mức độ không chắc chắn cao và cần có không gian để thử nghiệm sai sót trước khi đạt được thành công.
Wu nói: "Nhưng nếu mọi người đều hướng tới thành công thì sẽ có rất ít cơ hội cho những đổi mới mang tính đột phá. Vì vậy, nó đòi hỏi nỗ lực chung từ các nhà nghiên cứu, chính phủ và các công ty".
Để khuyến khích các hoạt động R&D và hỗ trợ các chuyên gia nghiên cứu toàn thời gian dưới 45 tuổi làm việc tại Trung Quốc, Ma Huateng và một nhóm các nhà khoa học nổi tiếng đã khởi xướng Giải thưởng Xplorer dành cho những người làm việc trong các lĩnh vực như toán học, vật lý, hóa học, vật liệu mới, thiên văn học, khoa học địa chất, sản xuất tiên tiến (advanced manufacturing) và các lĩnh vực công nghệ hàng đầu khác.
Những người được trao Giải thưởng Xplorer chụp ảnh nhóm trong Lễ trao giải Giải thưởng Xplorer 2023 tại Thâm Quyến vào tháng 9/2023. Ảnh China Daily
Mỗi người đoạt giải sẽ nhận được 3 triệu nhân dân tệ trong thời gian 5 năm, một quy mô chưa từng có đối với các giải thưởng khoa học ở Trung Quốc. Các nhà nghiên cứu, nhà khoa học được trao giải được tự do sử dụng số tiền mà họ cho là phù hợp.
Vào cuối tháng 9, một nhóm gồm 48 nhà khoa học trẻ đã được trao Giải thưởng Xplorer năm nay. Một trong số họ là nhà địa chất và nhà khoa học hành tinh Joseph Ryan Michalski, phó giáo sư tại Đại học Hồng Kông và mang quốc tịch Hoa Kỳ, người không phải người Trung Quốc đầu tiên giành được giải thưởng cho nghiên cứu của mình về sao Hỏa.
Tính đến tháng 9/2023, đã có 248 nhà khoa học trẻ được trao giải thưởng. Thành tựu nghiên cứu của bảy người được trao giải đã lọt vào Top 10 tiến bộ khoa học hàng năm của Trung Quốc, theo China Daily.
Zhou Huanping, giáo sư tại Đại học Bắc Kinh và là người đoạt giải Xplorer, cho biết cô đã có thêm tự tin để chuyển trọng tâm R&D của mình từ "các dự án ngắn hạn và dễ dàng" sang những dự án có "độ chắc chắn không cao nhưng có ý nghĩa lớn hơn".
Xi Dan, Phó Chủ tịch cấp cao của Tencent, cho biết: "Mục tiêu của Tencent là tận dụng tối đa lợi thế linh hoạt của quỹ xã hội, phấn đấu trở thành nguồn bổ sung hữu ích cho nghiên cứu khoa học cơ bản được quốc gia tài trợ".
"Chúng tôi hy vọng mang lại cho các nhà khoa học sự tự tin và quyết tâm hơn để cống hiến hết mình cho khoa học cơ bản, kích thích cho ra đời nhiều đổi mới hơn và tạo thêm động lực cho đổi mới khoa học và công nghệ", ông nói thêm.
Xi Dan cho biết, Tencent cũng đang hướng tới khám phá các mô hình đổi mới hỗ trợ ổn định lâu dài cho khoa học cơ bản thông qua các quỹ xã hội, điều này cũng phù hợp với sự khuyến khích của chính phủ đối với các công ty trong việc đóng vai trò lớn hơn nhằm thúc đẩy tiến bộ xã hội và phát triển kinh tế.
Đầu năm nay, lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc cho biết trên Qiushi, tạp chí hàng đầu của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, rằng cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để tăng đều đặn đầu tư tài chính cho nghiên cứu cơ bản, khuyến khích doanh nghiệp tăng cường đầu tư thông qua nhiều biện pháp như ưu đãi thuế. và khuyến khích họ thành lập các quỹ khoa học, quỹ quyên góp và các quỹ đầu tư đa dạng khác.
Hiện tại ở Trung Quốc, một số công ty công nghệ lớn đang nỗ lực đầu tư vào R&D.
NBS cho biết vào tháng 9 rằng nhiều công ty đang mở rộng đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho những đột phá về công nghệ cốt lõi trên các lĩnh vực then chốt.
Huawei Technologies Co, Baidu Inc và iFlytek nằm trong số những công ty dành nhiều kinh phí cho R&D để có thể giúp ích không chỉ cho chính họ mà còn cho xã hội nói chung trong việc tạo ra các hàng hóa xã hội.
Năm 2018, Tập đoàn Alibaba đã khởi xướng Giải thưởng Cam cho Thanh niên của Học viện Damo để khuyến khích các nhà nghiên cứu trẻ dưới 35 tuổi theo đuổi những đổi mới trong các lĩnh vực như toán học lý thuyết, vật lý lượng tử, y học và chất bán dẫn.
Giải thưởng này trao số tiền thưởng trị giá 1 triệu nhân dân tệ cho mỗi giải. Tính đến nay đã có 53 nhà nghiên cứu trẻ nhận được giải thưởng này.
Peng Wensheng, nhà kinh tế trưởng và giám đốc nghiên cứu tại China International Capital Corp, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với China Daily: "Khi lợi ích nhân khẩu học giảm dần, nền kinh tế Trung Quốc sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào đổi mới công nghệ. Để đạt được tiến bộ công nghệ như vậy, đầu tư vào R&D của Trung Quốc phải được tăng lên 'đáng kể' trong những thập kỷ tới để khắc phục điều mà chúng tôi gọi là 'sự bất lợi của người đi sau'".