Là “xương sống” của nền kinh tế nhưng còn khó tiếp cận dòng vốn tín dụng
Nhiều năm qua, Chính phủ luôn xác định DNNVV là “động lực tăng trưởng” và “xương sống” của nền kinh tế. Đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 880.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ, tương đương 98% tổng số doanh nghiệp.
Đáng nói, dù giữ vai trò quan trọng của nền kinh tế, DNNVV vẫn phải dựa vào bạn bè và gia đình của người sáng lập để vay vốn, chiếm 48% doanh nghiệp tại Đông Nam Á. Con số này được ước tính theo khảo sát “Small businesses, big growth”của nền tảng ngân hàng đám mây Mambu, khảo sát 1.000 DNNVV trên toàn cầu về trải nghiệm của họ khi tiếp cận tài chính thông qua ngân hàng và người cho vay.
Cũng theo khảo sát này, có 67% các doanh nghiệp trên toàn cầu đã không thể vay được toàn bộ hoặc một phần khoản vay, trong ít nhất một hoặc nhiều lần vay, 92% trong số các DNNVV sẵn sàng thay đổi bên cho vay, và sẽ chuyển sang các bên cho vay kỹ thuật số với quy trình phê duyệt đơn giản hơn.
Theo các chuyên gia, những khoảng trống trong mô hình kinh doanh ngân hàng truyền thống với phân khúc này đã khiến việc cấp tín dụng còn nhiều hạn chế.
Cụ thể, khoảng trống đầu tiên nằm ở việc ngân hàng tập trung cho vay thế chấp, có tài sản bảo đảm. Trong khi đó, nhu cầu của DNNVV là vay tín chấp giá trị nhỏ. Ngoài ra, các khoảng trống khác có thể kể đến như ngân hàng tiếp tục thúc đẩy các quy trình và thẩm định tín dụng thương mại truyền thống, vốn phù hợp hơn với doanh nghiệp lớn mà không điều chỉnh cho phù hợp với DNNVV; hầu hết các ngân hàng chưa có được một quy trình số liền mạch giữa trực tuyến và trực tiếp để tiếp nhận và phục vụ khách hàng DNNVV; chi phí vận hành và rủi ro tín dụng của nhóm DNNVV còn rất cao.
Báo cáo cũng chỉ ra khi tiếp cận nguồn vốn ngân hàng, một tỷ lệ từ 25%-30% các DNNVV thường gặp các rào cản như doanh nghiệp không đảm bảo đủ lượng vốn khởi đầu, và gặp vấn đề về dòng tiền; còn lại các rào cản khác đến từ thủ tục hành chính trong quá trình cho vay quá rườm rà, tốc độ phê duyệt khoản vay chậm chạp, quy trình phê duyệt khá gian truân, đi kèm với tiêu chí cho vay rất cứng rắn.
Trong khi đó, một khảo sát toàn cầu của Mamboo và EY cũng chỉ ra rằng, các ngân hàng vẫn là định chế tài chính được tin cậy nhất đối với DNNVV (điểm tin cậy là 72%) so với các Big Tech và Fintech (điểm tin cậy lần lượt là 62% và 64%). Nhưng các ngân hàng không đủ khả năng để giữ mãi lợi thế này, khi hơn một phần ba (34%) DNNVV sẵn sàng thay đổi bên cung cấp tín dụng, báo hiệu sự không hài lòng của DN với dịch vụ của ngân hàng hiện tại.
Chuyên gia kinh tế - TS. Lê Đăng Doanh cho hay, bên cạnh hạn chế của ngân hàng thì DNNVV của Việt Nam tồn tại nhiều điểm yếu. Thiếu tài sản thế chấp, hiệu quả kinh doanh chưa cao, báo cáo tài chính không được lập một cách chuẩn chỉ… là những yếu tố nội tại khiến các DNNVV khó tiếp cận vốn từ ngân hàng.
“Chủ yếu do thông tin của DNNVV còn thiếu nên các tổ chức cung ứng vốn chưa nắm rõ được thông tin để cấp tín dụng. Đó chính là lý do vì sao các ngân hàng thường từ chối cung ứng vốn cho DNNVV. Các ngân hàng không muốn cho DNNVV vay, vì sợ rủi ro nợ xấu khi không có nhiều thông tin để nắm rõ về hoạt động của các đối tượng này. Vì vậy, cái khó đối với việc mở rộng tín dụng phân khúc này là phải có giải pháp, sự sáng tạo trong quá trình tiếp cận DNNVV”, ông Doanh nhận định.
Còn theo ông Phạm Quang Minh, Tổng giám đốc nền tảng ngân hàng đám mây Mambu Việt Nam, quả thật, việc nên cấp tín dụng hay không là một bài toán khó do thông tin của các DNNVV rất “mù mờ”, không thể đánh giá sức khỏe doanh nghiệp để xác định rủi ro. “Khả năng tiếp cận nguồn vốn thông qua hoạt động tín dụng ngân hàng cũng vẫn gặp khó do chưa đáp ứng đầy đủ các điều kiện. Các DNNVV cần một hình thức cho vay mới để lấp đầy được khoảng trống tín dụng này”, ông Minh cho biết thêm.
Giải pháp cho ngân hàng và các doanh nghiệp
“Hình thức cho vay mới” như ông Minh nói ở trên chính là các giải pháp cho vay dựa trên công nghệ hiện đại. Theo Nasdaq, khai thác được công nghệ mới nổi cùng với tệp khách hàng DNNVV sẽ mang lại cơ hội trị giá 66 nghìn tỷ USD. Công nghệ sẽ dẫn đường cho tương lai mới này, và đảm bảo thuận lợi cho cả ngân hàng và các doanh nghiệp.
Cũng theo nghiên cứu The digital battle in SME lending của công ty tư vấn Oliver Wyman, một ứng dụng trực tuyến nhanh chóng là tính năng mong muốn nhất của quy trình tín dụng đối với các DNNVV ở phần lớn các quốc gia được khảo sát.
Theo đó, công nghệ mới nổi sẽ khắc phục được cả hạn chế của ngân hàng cũng như từ các yếu tố mang tính nội tại của doanh nghiệp như đã nói ở trên, mở ra những cánh cửa mới cho những hiểu biết sâu sắc hơn về các dữ liệu mục tiêu. Ngân hàng có thể sử dụng phân tích để xác định cơ hội và điều chỉnh các dịch vụ khi cần thiết.
Ông Minh cho biết thêm: “Khả năng tiếp cận dữ liệu là chìa khóa để phê duyệt nhiều khoản vay hơn với ít rủi ro hơn và công nghệ hiện đại đang giúp nhiều ngân hàng có thể tham gia vào thị trường đang phát triển và sôi động này. Hiện nền tảng ngân hàng đám mây Mambu đang kết hợp với các fintech khác tạo ra dữ liệu, hay nói cách khác là tạo ra môi trường số cho DNNVV giao dịch. Trên cơ sở dữ liệu này giúp các ngân hàng đưa ra sản phẩm mang tính doanh nghiệp hóa để phù hợp với quy mô và nhu cầu tăng trưởng của từng doanh nghiệp. Điều đáng nói, tất cả sẽ được thực hiện trên môi trường số rất nhanh, sáng tạo, chi phí rẻ hơn thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API)”.
Ngân hàng đóng vai trò then chốt trong nỗ lực tồn tại và phát triển của DNNVV, bằng cách cung cấp các sản phẩm cho vay giúp doanh nghiệp vượt qua sóng gió. Nhưng chiều ngược lại, DNNVV đang có “quyền” lựa chọn thay thế bên cấp tín dụng cho mình trước sự nổi lên của các bên cho vay kỹ thuật số. Tận dụng tốt hơn công nghệ và thiết kế lại trải nghiệm cho vay dành cho DNNVV sẽ giúp ngân hàng giành được cơ hội, và thị trường tín dụng cho khối doanh nghiệp này.